EEN ARTIKEL UIT BW nr. 115

                                                                                          FINLAND, KARELIË EN ESTLAND

De heer Rijerse, lid van onze Vereniging en lid van de Vereniging Nederland-Finland (VNF), heeft intussen enkele keren in ons land een presentatie gegeven over Finland en Karelië. Het bestuur van onze Vereniging en dat van VNF hebben besloten nauwer te gaan samenwerken om onze posities te versterken. Reeds sinds jaren wisselen de beide besturen hun verenigingstijdschriften digitaal uit. In het kader van ons partnerschap verschijnt nu het artikel Finland, Karelië en Estland van de heer Rijerse in deze Baltische Wijzer. Met dank aan de heer Suer voor het toezenden van het artikel.

In Finland hebben aan het begin van de vorige eeuw ideeën bestaan over een (extra) "Groot Finland".[1] Dat Finland strekte zich uit van de Barentszzee (het Kola schiereiland, waar nu Moermansk ligt) via de westoever van de Witte Zee (Fins: Vienanmeri), het Onegameer (Fins: Ääninen) en het Ladogameer (Fins: Laatokka), de oever van de Neva en zo via Ingermanland (waar nu Sint Petersburg ligt) verder naar Estland. De zuid- en westgrens werden gevormd door de Finse Golf, de Oostzee en de Botnische Golf. In het noorden werd het gebied in Zweden waar het Finse dialect Meänkieli werd gesproken ook tot dat extra Groot-Finland gerekend. Dat gebied is dus aanzienlijk groter dan het Grootvorstendom Finland, dat bestond van 1812 tot 1917.

Nadat het Grootvorstendom Finland in 1918 Republiek Finland was geworden, bleef de droom van een Groot Finland bestaan. In Finland had van januari tot mei 1918 een Burgeroorlog gewoed tussen socialistische "Roden" en nationalistische "Witten". De burgeroorlog werd met hulp van de Duitsers onder generaal Rüdiger graaf von der Goltz (1865-1946) door de Witten onder leiding van generaal Carl Gustaf Mannerheim (1867-1951) gewonnen. De dromen over een Groot Finland werden wat bescheidener. Het gebied omvatte niet langer het gebied rond Sint Petersburg en Estland, maar nog wel de strook land ten oosten van Finland, Karelië. Groepen Finse vrijwilligers trokken Oost Karelië binnen in de hoop dat het gebied zich bij Finland zou voegen. Er was een aanzienlijk aantal Engelse troepen gelegerd in Moermansk. Die waren vanwege de Duitse steun in de Finse Burgeroorlog nogal argwanend over die Finse bemoeienis. Daarnaast was ook in Karelië een streven naar zelfstandigheid ontstaan. Er waren schermutselingen tussen verschillende groepen in het gebied. Eindresultaat was dat er geen delen van Karelië bij Finland werd gevoegd en dat Oost Karelië Russisch bleef, zoals het altijd was geweest. Ook trok nog een aantal (Witte) Finse vrijwilligers na de Finse Burgeroorlog van begin 1918 naar Estland om daar een handje te helpen bij de verzelfstandiging van dat land. Estland had zich in februari 1918 zelfstandig van Rusland verklaard. Hoe welkom de steun van de Finnen was kan ik niet inschatten. De Finnen waren op de hand van de Duitsers, die nog steeds niet verslagen waren. Dat was in november 1918 wel het geval. Maar toen kwamen de Sovjettroepen om Estland te bezetten. 

In Rusland was in 1918 ook een Burgeroorlog uitgebroken. Het Witte Russische leger in Noordwest Rusland werd geleid door generaal Nikolai Judenitsch (1862-1933). Samen met Estische troepen verjoeg hij de Sovjettroepen. Samen met generaal Mannerheim's Finse troepen wilde Judenitsch optrekken naar Sint Petersburg[2] om dat op de Sovjets te heroveren. De kans daarop was heel groot. Mannerheim wilde wel meedoen, onder voorwaarde dat Judenitsch de zelfstandigheid van Finland zou eerbiedigen en de Engelsen steun zouden verlenen. Judenitsch wilde echter het oude Russische rijk herstellen en kon niet met de voorwaarden van Mannerheim instemmen. De Engelsen aarzelden. Minister van Marine Winston Churchill (toen al!) wilde wel maar de minister van Buitenlandse Zaken Lord George Curzon (1859-1925) wilde niet. Het slot van het liedje was dat Mannerheim met zijn leger niet met Judenitsch mee deed en dat Sint Petersburg niet werd heroverd.

Hoe anders zou de geschiedenis geweest zijn als die samenwerking wel was door gegaan. Een paar maanden later speelde Engeland nog wel een rol bij het zelfstandig worden van Estland. In de jaren '30 is er nog sprake geweest van een militaire samenwerking van Finland en Estland tegen de Sovjetdreiging. De geschiedenis achterhaalde die samenwerking.

Noten van de redactie:
In 1918 deed de Estische premier Konstantin Päts een informeel voorstel voor een Estisch-Finse personele unie. De toenmalige leiders van het net onafhankelijke Finland waren niet voldoende geïnteresseerd. Het idee werd in feite genegeerd en vergeten. President Päts was het idee nog niet vergeten, zoals blijkt uit zijn zogenaamde "politieke testament", dat hij in juli 1940 schreef.
De RepubliekNoord-Ingermanland (Fins: Pohjois-Inkeri) was een kort bestaande staat in het zuidelijke deel van de Karelische Landengte. De republiek scheidde zich na de Oktoberrevolutie af van Rusland. De republiek probeerde een integratie met Finland te bewerkstelligen, maar na de Vrede van Tartu werd het land opnieuw bij Rusland gevoegd. Het gebied werd ook wel Republiek Kirjasalo (Fins: Kirjasalon tasavalta) genoemd naar de hoofdstad, het dorp Kirjasalo. Tegenwoordig bestaat het dorp niet meer. In de jaren dertig van de 20e eeuw leed de Ingrisch-Finse bevolking onder Sovjetrepressie en werd deels gedeporteerd (bronnen: De Nederlands- en Engelstalige Wikipedia).

Noten
[1] Fins: Suur-Suomi; Estisch: Suur-Soome; Zweeds: Storfinland.
[2] De Finse naam voor de stad is Pietari en de Estische Peterburi.

Het huidige Finland en de gebieden die het werd gedwongen af te staan aan de Sovjet Unie in 1940 en in 1944; van noord naar zuid: het Petsamo-gebied, een deel van Fins Lapland (Salla) en Fins Karelië. Groot Finland zou Oost Karelië, Ingermanland, Estland, het Kola schiereiland, het Noorse Finnmark en het Zweedse Tornedal-gebied (Meänmaa) moeten. omvatten. Bron: ht²ps://commons.wikimedia.org; kaart door Kahkonen.